Ary öýjügini özbaşdak aýryp bilersiňiz, ýagny gün batanda ähli arylar öýjüge ýygnanandan soň, öýjügi aýyrmak işine girişmeli. Munuň üçin galyň eşik, ellik, ary bilen meşgullanýanlaryň ýüz nikaby zerur. Bulary geýeniňden soňra, emaý bilen haltany öýjüge geýdirip, agzyny daňmaly. Pil, ýuka metal bilen öýjügiň düýbüni aýyrmaly. Mundan başga-da, ary öýjügini bedreli gaýnag suw guýmak, ony gömmek arkaly hem aýryp bolar. Eger-de insektisidleri (dihlofosy we beýlekileri) ulanjak bolsaňyz, hökmany ýagdaýda howpsuzlyk düzgünlerini berjaý etmeli.

Enjamlar elektrik toguna birikdirilgi halatynda näsazlyk dörese, ähli elektrik enjamlaryny tok paýlaýjy nokatlardan aýryň we öçürijileri «Öçük» ýagdaýyna geçiriň. Soňra awtomaty gaýtadan ýakyp, enjamlary ýeke-ýeke täzeden ötüriň. Eger tok goraýjylar keramikadan taýýarlanan bolsa, olary çalyşmak zerur, soňra täzeden ýakmak mümkin. Üns beriň! Eger ýagdaý gaýtalanýan bolsa we hatardan çykan elektrik enjamy, ýanan çyrany ýa-da artýan agramy tapmadyk bolsaňyz, onda mesele elektrik tok geçiriji simdedir. Munuň üçin elektrik toguny bejeriji ussa ýüz tutmak maslahat berilýär. Şeýle ýagdaýlarda elmydama toguň gysga wagtlaýyn utgaşmasy netijesinde ýangyn howpunyň döräp bilýändigini unutmaň. Ägä boluň we ýatda saklaň: näsazlyklary bar bolan islendik enjamy ulanmaly däldir.

Tok geçiriji simleriň biri-biri bilen gös-göni çaknyşmagy netijesinde gysga utgaşma ugry emele gelýär. Öýüňizde elektrik toguny düýbünden öçürýän esasy guralyň ýerleşýän ýerini maşgala agzalarynyň ählisi bilmeli. Ol, köplenç, öýe giren ýeriňde ýa-da öýüň daşynda – elektrik simleriň öýe girýän ýerinde ýerleşýär. Elektrik energiýasyny şu aşakdaky ýagdaýlarda öçürmeli: - elektrik enjamlarynda uçgunlama emele gelende ýa-da ýanyp başlanda; - ýangyn emele gelende ýa-da suw syzanda; - ýanyk simiň ysyny alanyňyzda; - togy öçürip-ýakyjy guralyň daşyndaky zolakda ýa-da elektrik enjamlaryň toga ötürilýän zatlarynyň garalmagy ýa-da gyzmagy. Elektrik togy bilen baglanyşykly ýangyn hadysasynyň dörän ýagdaýynda haýal etmän aşakdaky düzgünleri berjaý etmeli: - öý telefonyndan «01» we öýjükli el telefonymyzdan «001» belgilerine jaň etmeli we ýangynyň dörän salgysyny anyk aýtmaly; - gaz we elektrik tok çeşmesini öçürmeli; - howply çäklerden çagalary, garrylary, näsaglary çykarmaly; - goňşulara habar bermeli; - ýanýan ojagy gözden geçirmeli, ýangyna baha bermeli; - ýangyny öçürmek üçin ýörite ýangyn söndüriji enjamlary, suw, gum we ş.m. serişdeleri ulanmaly; - elektrik togunyň çeşmesinden dörän ýangyna suw sepmeli däl.

Benzin, kerosin we şuňa meňzeş ýeňil ýanýan suwuklyklary, ýag-ýangyçlary öçürmek üçin suw ulanmaň! Bulara suw guýlanda, ýalyn öçmän, gaýta ýangyn tutaşýar. Muňa derek çygly mata, ýangyn söndüriji serişdeler ýa-da çägedir gum peýdalanylsa ýerlikli bolar. Ýangyn ýüze çykanda, ilki bilen, onuň ýaýramagynyň öňüni almaly, ýagny ýanyjy suwuklygyň akmagyna ýol bermeli däl. Çägäni ýa-da gumy perimetrine görä ýuwaş-ýuwaşdan gyradan başlap, merkezine çenli ýanýan suwuklygyň üstüne sepmeli. Şol halatda döräp biljek ýiti zarbalardan seresap bolmaly. Benzini ýa-da kerosini öçürmek üçin ulanylan çägäniň zäherli hasaplanýany üçin, ony çagalar meýdançasyndan, ýaşaýyş jaý toplumlaryndan we gök ekinli ýerlerden uzakda gömmeli. Ýatda saklaň! Ammarda benzin, spirt, aseton, kerosin we şular ýaly beýleki ýanyjy maddalary goýmaga rugsat berilýändigine garamazdan, olary 20 litrden köp bolmadyk berk ýapylýan demir gaplarda saklamaly. Şeýle hem ýeňil ýanýan suwuklyklar saklanýan ammarda otluçöp çakmagyň, şem ulanmagyň gadagandygyny ýatdan çykarmaň!

Ýaşaýan ýeriňizde himiki howply heläkçilik ýüze çykanda, onuň howply ýerden çykmak mümkinçiligi bolmasa, otagda dessine germetizasiýa işlerini geçiriň. Aýnalary, gapylary, howa çalşyryjylary, tüsseçykarlary ykjam ýapyň, aýnanyň we onuň çarçuwasynyň arasyndaky boşluklary dolduryň. Hökman lukmana ýüz tutuň. Eger-de siz himiki howply serişdeler bilen işleýän kärhanada iş alyp barýan bolsaňyz, dem alyş agzalary goraýan şahsy gorag serişdelerini (olar ýok halatynda suwa ezilen hasa) dakyň, derini goraýan eşik (plaş, nakitka) geýiň. Birden zäherlenme bolsa, heläkçilik bolan zolakdan çykyp, ýeliň ugruna perpendikulýar gidiň. Daşky eşikleriňizi çykaryň we daşarda goýuň, suwa düşüň, gözi, burun-bokurdak ýollaryny ýuwuň. Eger ammiak bilen bagly heläkçilik ýüze çyksa, onda binanyň aşaky gatlarynda ýerleşiň. Ammiak bilen zäherlenende ýüregiň çalt urmagy, ýürek bulanma, gözlerde agyrynyň peýda bolmagy, gözüň ýaşarmagy, üsgülewük, dümew, dem alşyň kynlaşmagy, hereket etmegiň bozulmagy, başyň aýlanmagy ýaly alamatlar peýda bolýar. Şol sebäpden, ammiak bilen işleýän bolsaňyz ýanyňyzda hemişe şahsy gorag serişdeleri — arassa suw bilen öllenen hasa, limon kislotasy ýa-da sirkäniň 5%-li ergini (bir bulgur suw üçin 2 çaý çemçesi) bolsun.

- emele gelen ýagdaýy gysga wagtyň içinde ünsli öwrenmeli, baha bermeli we mümkinçiligi kesgitlemeli; - ýanyp duran bina girmezden öň üstüňe öl ýa-da çyglandyrylan ýorgan, mata bölegi ýa-da penjegi (başga-da el astynda bar bolan nah mata bölegi) bilen ýapynmaly; - çyglandyrylan mata bölegi ýa-da desmaly ulanmak arkaly agzyňy-burnuňy ýapyp dem almaly; - tüsse bilen tutulan bina ýa-da otaga girmezden öň ünsli synlamaly, göreç aralygy 15 metrden az bolan ýagdaýynda örän howply hasaplanýar; - ýanyp duran bina ýa-da otaga azyndan iki bolup girmeli; - gapyny seresaplylyk bilen açmaly (otaga arassa howa girende ýalyn güýçlenýär); - heläk bolanlary çykarmak we gözläp tapmak (esasan, çagalar gorkup şkafa ýa-da krowadyň aşagyna girip gizlenýär) işi batly ses bilen «Kim bar?» diýip soramaly we sese tarap hereket etmeli; - heläk bolanlary alyp çykmazdan öň, olary hökman ýorgan bilen örtmeli; - üsti-başy ýanyp duran adamlaryň üstüni ýorgan ýa-da el astynda bar bolan serişdeler bilen ýapmaly, howanyň barmagyna ýol bermeli däl; - eger-de çykalga töweregi ýanýan bolsa, onda gapyny jebis ýapmaly, yşlaryny çygly letde bilen tüsse girmez ýaly ýapmaly; - otagyň içini tüsse tutan bolsa, başga-da çykalga ýok bolsa, onda çyglandyrylan ýorgany, penjegi we el astynda bar bolan mata bölegini ýa-da esgini üstüne ýapyp, poluň üstünde ýüzin ýatyp dem almaly; - ýangynyň öz güýjüň bilen öçürilendigine garamazdan, muny ýangyna garşy göreş gullugyna habar bermeli.