milli goshun logo
Alp Arslan we Roman Diogen
Alp Arslan we Roman Diogen
22.06.2018 2347 Harby Taryh

Wizantiýa imperiýasynyň meşhur imperatory Roman Diogen IV soltan Alp Arslanyň mynasyp garşydaşy bolupdyr. Ol imperator Konstantin Dukas ölensoň, 1068-nji ýylyň ýanwar aýynyň başynda tagta geçipdir. Roman Diogen tagta geçen gününden türkmenleriň Anadoly topraklaryna «tolkun-tolkun bolup akyp gelýän» güýçleriniň öňüni almagy özüne esasy wezipe edinip alypdyr. Imperator Anadolyny türkmenlerden gaýtaryp almak üçin birnäçe ýörişler gurapdyr.

Roman Diogen 1068-nji ýylyň mart aýynda franklardan, makedoniýalylardan, uzlardan (hristian oguzlar) howlukmaçlyk bilen toplan goşuny bilen türkmenlere garşy ýörişe çykypdyr. Ol Kaýsary Diwrigi Toros daglary Halap ýoly bilen günorta tarap hereket edipdir. Menbiç galasyny zabt edip, gyş aýlarynda Konstantinopola (Stambul) dolanypdyr. Indiki ýyl imperator Kaýsary, Palu, Siwas etraplaryna ýöriş gurapdyr. Emma bu ýörişler türkmenleriň Anadola içgin aralaşmagynyň öňüni alyp bilmändir.

1070-nji ýylda Roman Diogen serkerdeleri Manuel Koginenosy we Nikephorosy türkmenleriň garşysyna ýörişe ugradypdyr. Emma Alp Arslanyň batyr serkerdesi, oguzlaryň ýiwe boýundan bolan Arsygan beg Siwasyň golaýynda bolan söweşde olaryň ikisinem ýesir alypdyr. Alp Arslanyň wizantiýalylara garşy gaça uruş tilsimi Roman Diogeniň etsem-petsemlerini puja çykarypdyr.

Alp Arslanyň goşunynyň iki bölege bölünip, bu topraklardan çykyp ugrandygyny duýan Roman Diogen türkmen goşunynyň bir bölegini yzarlap gidipdir.

Wizantiýa imperatory öz goşunlary bilen, soltan Alp Arslanyň saýlap alan, «gaçdy-kowdy» usuldaky «lt urşy» harby hereketini ulanýan türkmen atlylaryna hiç bir zyýan ýetirip bilmejekdigine göz ýetireninden soň bolsa esgerleriniň bir toparyny Malatyýa topraklaryna iberipdir. Özi bolsa goşunynyň bir bölegi bilen Halap topraklaryna çozup giripdir, ýykyp- ýakypdyr.

Bu baradaky habarlar gelip ýeteninden soň, soltan Alp Arslan Halaba goşun iberipdir. Galalaryň birini gabawa salan wizantiýalylaryň üstüne iberilen türkmen atlylarynyň ýyldyrym çaltlygynda çozup gelmekleri duşman goşunyny perişan edipdir. Wizantiýalylaryň arasyna gorky aralaşypdyr. Hatda, söweşe girişip ýetişmedik goşun saplary bulara kömege-de barmandyrlar.

Imperator Stambula dolanyp gelipdir. Roman Diogen eden harby hereketleri bilen türkmenleri ýeňip bilmedigine örän ahmyr edipdir. 0l bir ýyllap goşunyny taýýarlap, 1070-nji ýylda, türkmenleri Anadoly topraklaryndan çykarmak ugrundaky hereketlerine täzeden başlapdyr. Kaýsarynyň töwereginde ornaşan türkmenler Wizantiýa goşunynyň ýetip gelýänini eşidip, türkmenleriň gür ýaşaýan ýerlerine tarap çekilipdirler. Imperatoryň goşuny olaryň yzyna düşüpdir, Ýefrat derýasyny geçip, olary yzarlapdyr.

Şol döwürlerde imperatoryň Malatyýada goýup gaýdan serkerdesi Romanopolisiň goşuny türkmenler tarapyndan kül-peýkun edilipdir. Onuň ähli goş-golamlary türkmenleriň eline geçipdir.

Kowalanmadan gaçyp sypan Wizantiýa esgerleriniň käbirleri zordan janlaryny halas edip, hökümdarlarynyň ýanyna ýetipdirler. Imperator türkmen goşuny bilen öz goşunynyň arasynda uly söweş bolmagyny isläp, ol welaýatdan bu welaýata aşyp ýörüpdir. Türkmenler bolsa «gaçdy- kowdy» oýnuny oýnap, dürli ýerlerde harby hereketleri amala aşyryp, özleriniň san taýdan azlygy sebäpli imperatoryň esasy goşunynyň garşysyna çaknyşyga hiç çykmandyrlar. Roman Diogen türkmenleriň Konýa şäherine girendiklerini, soňra uzak eglenmän çekilendiklerini eşidipdir. Ol, türkmenleriň bu toparynyň geçip biläýjek ýollaryny baglamagy serkerdelerine buýrupdyr. Emma, olaryň bu eden hereketleri-de boşuna bolupdyr. Türkmenler rahatlyk bilen Silifke daglaryny aşyp, Tarsus düzlügine gelipdirler, ol ýerden-de Halaba aşypdyrlar. Imperator ýene-de ahmyr bilen Stambula dolanyp gelipdir. Ol türkmenler meselesini belli-külli çözmek üçin uly ýörişe taýýarlyk görüp başlapdyr. Onuň niýeti türkmenleri Anadolydan kowup çykaryp, Eýrana çozmakdy, seljuklaryň paýtagt şäherini eýelemekdi. Emma taryh bu meseläni başgaça çözüpdir.